POLICY BRIEF: PRAĆENJE SUDSKIH POSTUPAKA U CRNOJ GORI

Product Description

Centar za monitoring i istraživanje (CeMI) u saradnji sa Centrom za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) i Mrežom za afirmaciju evropskih integracionih procesa (MAEIP), uz podršku Evropske unije i Ministarstva javne uprave realizuju projekat pod nazivom “Reforma pravosuđa: Unaprjeđenje kapaciteta organizacija civilnog društva da doprinesu integritetu pravosuđa” (u daljem tekstu: Projekat).

Projekat je usmjeren ka davanju doprinosa većem stepenu vladavine prava u Crnoj Gori koji će se ogledati kroz procjenu i povećanje nivoa profesionalnosti, odgovornosti, efikasnosti i integriteta pravosuđa kroz uspostavljanje tješnje saradnje i efikasnijih mehanizama između organizacija civilnog društva i pravosudnih institucija. Cilj ovog projekta ogleda se i u unaprjeđenju kapaciteta lokalnih organizacija i većoj uključenosti civilnog društva u reformama pravosudnog sistema Crne Gore, kao i pregovorima u vezi sa Poglavljem 23 (pravosuđe i osnovna ljudska prava). Jedna od najznačajnijih projektnih aktivnosti usmjerena je ka praćenju sudskih postupaka u sudovima u Crnoj Gori. Aktivnosti praćenja suđenja sprovode se po OEBS-ovoj metodologiji praćenja sudskih postupaka, koju su CeMI i Misija OEBS-a u Crnoj Gori razvili u okviru programa praćenja suđenja koji je realizovan u periodu 2007-2014.godine.

Tokom izvještajnog perioda koji se drugom godinom realizacije projekta, posmatrači CeMI-ja i CEDEM-a su pratili 642 predmeta. U prvom izvještajnom periodu pratili su 150 predmeta (263 glavna pretresa) prisustvom na pretresu i nalazi su predstavljeni u okviru prvog godišnjeg izvještaja o praćenim suđenjima za prethodnu godinu. U drugom izvještajnom periodu posmatrači su pratili 492 predmeta uvidom u spise krivičnih predmeta u svim osnovima sudovima i višim sudovima u Podgorici i Bijelom Polju. Praćenje sudskih postupaka sprovodi se u skladu sa principima definisanim u okviru Memoranduma o saradnji zaključenog između Vrhovnog suda Crne Gore, CeMI-ja i CEDEM-a, na samom početku realizacije projekta. Osim dva godišnja izvještaja, publikovani su i izvještaji i policy o suđenju u razumnom roku, primjeni sporazuma o priznanju krivice i radu javnih izvršitelja.

U saradnji sa PR centrom su nastala i dva godišnja izvještaja kojima se ocjenjuje poštovanje pretpostavke nevinosti od strane medija prilikom izvještavanja o sudskim postupcima. Osim pomenutih aktivnosti, u okviru projekta je podržano šest projekata lokalnih organizacija civilnog društva (Akcija za ljudska prava, Evropski omladinski centar, Sindikat medija, Centar za političku edukaciju, Društvo profesionalnih novinara Crne Gore, Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore) i organizovana su četiri seminara za njihove predstavnike sa ciljem jačanja kapaciteta u oblasti reforme pravosuđa.

Takođe, obavljeno je 20 dubinskih intervjua sa predstavnicima pravosudnih organa i izvršena su dva istraživanja javnog mnjenja. Najzad, sprovedena je internet i medijska kampanja o najvažnijim nalazima naših istraživanja i aspektima reforme pravosuđa. Kroz ovakve projekte praćenja suđenja organizacije civilnog društva osnažuju svoje kapacitete za praćenje sudskih postupaka na profesionalan način i u skladu sa međunarodnim standardima, sa fokusom na pouzdanost njihovog izvještavanja relevantnim nacionalnim i međunarodnim tijelima.

Standardi prava na fer i pravično suđenje koji su bili predmet posmatranja i analize odnose se na: poštovanje pretpostavke nevinosti, prava osumnjičenih/okrivljenih lica i prava lica lišenih slobode, pravo na tumača, pravo na suđenje bez odlaganja, princip sudske nezavisnosti i nepristrasnosti, princip istine i pravičnosti, pravo na javnu raspravu, pravo na javno izricanje presude, pravo na odbranu, suđenje u razumnom roku i ponašanje suda i ostalih učesnika krivičnog postupka. U skladu sa metodologijom i načelima praćenja suđenja koji se sprovode u brojnim evropskim zemljama, posmatrači CeMI-ja i CEDEM-a su i u okviru ovog projekta dosljedno primjenjivali sljedeće principe monitoringa sudskih postupaka: princip nemiješanja u sudski postupak, princip objektivnosti, princip saglasnosti, uz određena graničenja koje programi praćenja suđenja nose sa sobom, a koja će takođe biti predstavljena.

Predmet praćenja predstavljali su krivični postupci, kroz uvid u spise predmeta i prisustvo na glavnom pretresu. Slučajan odabir predmeta predstavljao je osnovni metod praćenja (100% u slučaju uvida u spise predmeta), dok se kroz prisustvo na pretresima izuzetno pratio i ciljani uzorak u slučajevima kada se radi o predmetima koji izazivaju veliko interesovanje javnosti, naročito u odnosu na krivična djela organizovanog kriminala, korupcije, terorizma, krivičnih djela protiv izbornih prava, krivičnih djela protiv sloboda i prava čovjeka i građanina, trgovine ljudima i ratnih zločina (prisustvo na glavnom pretresu). Najveći broj predmeta koje su posmatrači pratili su bili predmet rada viših sudova u Podgorici (118 predmeta – 18,38%) i Bijelom Polju (41 predmet – 6,39%), kao i osnovnih sudova u Podgorici (116 predmeta – 18,07%) i Nikšiću (44 predmeta – 6,85%). Uvid u spise predmeta je vršen u predmetima koji su pravosnažno okončani 2016, 2017, 2018 i 2019 godini.

Cilj ovog policy briefa je da čitaocima pruži sažetak najznačajnijih nalaza do kojih su CeMI-jevi i CEDEM-ovi posmatrači došli kroz aktivnosti praćenja sudskih postupaka, a u cilju procjene stanja sudske prakse u Crnoj Gori koja se tiče primjene, kako domaćeg zakonodavstva, tako i međunarodnih standarda prava na pravično suđenje. Zaključci i preliminarne preporuke koje predstavljaju sastavni dio briefa na osnovu identifikovanih nedostataka, sugerišu relevantnim institucijama sprovođenje odgovarajućih mjera u cilju postizanja pravičnog i efikasnog pravosudnog sistema u Crnoj Gori.