Uvesti sistem preferencijalnog glasanja

U Crnoj Gori je potrebno uvesti sistem preferencijalnog glasanja, Zakonom o političkim partijama urediti procedure selekcije kandidata za poslaničke funkcije, kao i demokratizovati procedure unutar političkih partija, ocijenjeno je na panel diskusiji Centra za monitoring i istraživanje (CeMI).

Panel diskusija je održana povodom predstavljanja finalnog izvještaja o predsjedničkim i lokalnim izborima koji su održani u Crnoj Gori, u okviru projekta „Monitoring predsjedničkih i lokalnih izbora 2018“, kojeg CeMI sprovodi uz finansijsku podršku Ambasade Njemačke u Podgorici.

Predsjednik Upravnog odbora CeMI-ja, Zlatko Vujović, ocijenio je da je važno razdvojiti izborni sistem koji se koristi na lokalnom nivou za izbor odbornika, od sistema koji se koristi za izbor poslanika u crnogorskom parlamentu, što je trenutno, kako je podsjetio, unificirano Zakonom o izboru odbornika i poslanika.

„Vjerujemo da, postojeći izborni sistem, treba da bude više personalizovan. To znači da građani utiču ko će ih stvarno predstavljati u parlamentu. Takođe, to znači ako se držimo postojećeg proporcionalnog sistema partijskih lista, koji se koristi u Crnoj Gori, i kojeg odlikuje visoki stepen proporcionalnosti, u tom slučaju potrebno je intervenisati i uvesti preferencijalno glasanje, omogućiti biračima da iskažu preferencijalni glas“, rekao je Vujović.

Prema njegovim riječima, to ne znači jedan preferencijalni glas.

„Po našem prijedlogu, na nacionalnom nivou građaninu treba da stoji na raspolaganju najmanje tri preferencijalna glasa koja može iskoristiti unutar iste kandidatske liste, dok bi taj broj na lokalnom broju iznosio pet. To znači da, ako se građanin opredijeli za partiju A, mora iskoristiti preferencijalne glasove i zaokružiti tri kandidata unutar te političke partije“, pojasnio je Vujović.

On je pojasnio da se CeMI zalaže za ovaj sistem jer bi njime, kako smatraju, bio poboljšan kvalitet rada crnogorskh poslanika.

„Želimo da poslanici budu odgovorni prije svega građanima koji ih biraju, a ne partijskim rukovodstvima. Kad govorimo o lokalnim izborima, smatramo da veza treba da bude još jača, jer se odbornici bave konkretnim pitanjima na lokalnom nivou“, istakao je Vujović.

On je rekao da u CeMI-ju smatraju da je potrebno zakonom regulisati procedure selekcije kandidata.

„To znači kako će članovi političkih partija izabrati kandidate koji će na izborima predstavljati partiju. Vjerujemo da treba dodatno urediti rad političkih partija u Crnoj Gori, po ugledu na velike demokratije kao što su to Njemačka i Finska, koje imaju kompatibilne političke sisteme našem. Želimo da pojačamo, na neki način, konkurentnost i unutar političkih partija, povećamo ponudu, uslovno rečeno, kvalitetnih kandidata na izborima, i da damo moć odlučivanja građanima“, naveo je Vujović.

On je istakao, da će preferencijalno glasanje, u Crnoj Gori biti uvedeno kad država postane članica Evropske unije (EU).

„Zato što članice EU imaju obavezu da uvedu izborni sistem sa preferncijalnim glasanjem za izbor poslanika Evropskog parlamenta iz te države. Zašto ne bismo onda iskoristili ovu izbornu reformu i uskladili sa nečim što se u Evropi smatra standardom? Samo postoje dvije države u EU koje nemaju mogućnosti direktnog glasanja za poslanike – Španija i Portugalija, sve ostale imaju preferencijalne proporcionalne, većinske ili mješovite izborne sisteme“, pojasnio je Vujović.

Direktor Pravnog odjeljenja CeMI-ja, Bojan Božović, kazao je da ta organizacija upućuje preporuku Skupštini Crne Gore da se izmijeni i profesionalizuje Državna izborna komisija (DIK) na način što bi, kako je precizirao, sastav komisije činilo pet profesionalaca iz oblasti prava.

„Potrebno je profesionalizovati poziciju predsjednika Opštinske izborne komisije, kojeg bi za tomjesto, na bazi Zakonom utvđenih kriterijuma i na osnovu javnog konkursa birao DIK, ostale članove bi postavljali ostali članovi političkih partija po modelu sličnom današnjem. Neophodno je jasnije zakonski regulisati pojam nevažeći glasaći listić, kako ne bi dolazilo do različitih tumačenja“, rekao je Božović.

On je rekao da u CeMI-ju smatraju da je potrebno detaljno ispitati sve pojedinosti u vezi sa aferom „Zalutali mail“, kao i drugim optužbama o zloupotrebi državnih resursa.

„Takođe, DIK-u smo uputili preporuku da omogući pristup medijima na samim sjednicama DIK-, da je potrebno posvetiti posebnu pažnju aferi „Vjerodostojnosti potpisa“ kako se ne bi dolazilo do eventualnih zloupotreba kojih je bilo tokom prethodnog procesa“, naveo je Božović.

Neophodno je, kako je rekao, podići informatičku pismenost kod svih opštinskih izbornih komisija, kao i redovno ažurirati sajtove opštinskih izbornih komisija.

Govoreći o lokalnim izborima, Božović je rekao da CeMI apeluje na Ustavni sud da izjednači praksu.

„Ustavni sud, kao najvažnija sudska instanca unutar zaštite izbornih prava, je dužan da sprovodi konzistentnu i jasnu pravnu praksu, kako ne bi probudio određenu sumnju kod građana u sam izborni proces“, naveo je Božović.

Izvršna direktorica CeMI-ja, Nikoleta Đukanović je, govoreći o lokalnim izborima, kazala da je postojao je određeni broj izbornih lista, „koji nije poštovao zakonom propisani raspored žena na listi“.

„SDP i SPP u Rožajama; SPP, Albanska alternativa, Bošnjačka stranka i Koalicija DF i SNP u Plavu i Albanci za Bar nisu poštovale odredbe o broju žena na listi. Sa druge strane, liste DF-SNP na Žabljaku, Složno za Rožaje – bratski i iskreno naprijed nisu poštovale odredbu o rasporedu žena na listi“, navela je Đukanović.

Ona je istakla da se zbog toga jedna od ključnih preporuka CeMI-ja odnosi na to da je neohodno obezbijediti doslijednu primjenu zakonske obaveze poštovanja tih odredbi koje se tiču zastupljenosti žena na izbornim listama, „te da se ne dozvoli prihvatanje izbornih lista koje ne poštuju zakonom propisan broj i raspored žena na listi“.

Đukanović je kazala da su u CeMI-ju uočili nedostatak kad je u pitanju položaj romske populacije, budući da njima, kako je podsjetila, nije obezbijeđeno pravo na pozitivnu diskriminaciju.

„Smatramo da, kroz izmjenu Zakona o izboru odbornika i poslanika i sveobuhvatnu izbornu reformu, neophodno je obezbijediti ravnopravnost pripadnika romske populacije kada je u pitanju njihov položaj, budući da nemaju ravnopravan status sa pripadnicima manjinske zajednice koja u sličnom procentu učestvuje u ukupnoj populaciji“, rekla je Đukanović.

Finalni izvještaj o nadgledanju predsjedničkih izbora možete naći ovdje.

Finalni izvještaj o nadgledanju lokalnih izbora možete naći ovdje.