Smanjiti broj prvostepenih sudova

U Crnoj Gori ima dvostruko više sudova i sudija od evropskog prosjeka, zbog čega druga faza racionalizacije pravosudne mreže treba da bude fokusirana na smanjenje broja prvostepenih sudova, saopšteno je na predstavljanju Izvještaja Centra za monitoring i istraživanje (CeMI).

Izvještaj o racionalizaciji mreže sudova u Crnoj Gori nastao je u okviru projekta “Monitoring reforme pravosuđa”, koji realizuju CeMI i Akcija za ljudska prava (HRA), uz finansijsku podršku Evropske unije i Kraljevine Holandije.

Predsjednik Upravnog odbora CeMI-ja, Zlatko Vujović, ukazao je da prema Izvještaju Evropske komisije za efikasnost pravosuđa (CEPEJ) Crna Gora izdvaja 42 eura po glavi stanovnika za funkcionisanje pravosudnog sistema, što je, kakao je pojasnio, ispod evropskog prosjeka koji iznosi 60 eura.

„U odnosu na ukupan budžet pravosuđa, u Crnoj Gori se, po podacima iz Izvještaja CEPEJ-a, za rad sudova izdvaja 76 odsto ukupnih sredstava. Ono po čemu smo veoma loši, kad se uporedimo sa drugim zemljama, jeste izdavajanje za kompjuterizaciju, unaprijeđenje i korišćenje IT tehnologija“, rekao je Vujović.

Crna Gora, naveo, pripada grupi za koju se kaže da postoji gusta mreža, gdje na 100 hiljada stanovnika ima dva do pet sudova, a prosjek je 1,4 odsto.

„Ako uzmemo u obzir ove podatke, vidimo da imamo dva puta više sudija od prosjeka, dva do tri puta više sudova od prosjeka, a izuzetno velik broj neriješenih predmeta“, istako je Vujović.

On je rekao da je prva faza racionalizacije mreže sudova proizvela pozitivne efekte kada je riječ o rasterećenju osnovnih sudova od ostavinskih predmeta i njihovom delegiranju u nadležnost notarima.

„Na osnovu podataka o broju ostavinskih predmeta pred sudovima prije i nakon stupanja na snagu zakonodavnih izmjena, može se zaključiti da su osnovni sudovi rasterećeni od rada ostavinskih predmeta i da je postupak raspravljanja zaostavštine pred notarima brz i efikasan, čime je ostvaren cilj koji se želio postići ovim novinama“, istakao je Vujović.

Uspostavljanje sistema javnih izvršitelja i izmijenjena nadležnost sudova za postupanje u izvršnim predmetima, kako je ocijenio, u određenom obimu je uticalo na smanjenje priliva predmeta izvršenja u osnovnim sudovima.

„Poseban problem predstavlja nedovoljan nivo odgovornosti u sistemu javnih izvršitelja, koji je prepoznat kroz nedovoljno poštovanje profesionalnih i etičkih standarda u njihovom radu“, upozorio je Vujović.

Prema njegovim riječima, kako se u aprilu 2017. godine navršava tri godine od početka rada javnih izvršitelja potrebno je uraditi novu  analizu o dosadašnjim efektima njihovog rada, kao i o uticaju njihovog rada na rasterećenje rada sudova u postupcima izvršenja.

„Neophodno je da se povećaju izdvajanja iz državnog budžeta za kompjuterizaciju i unaprjeđenje korišćenja IT tehnologija u pravosudnom sistemu. Racionalizaciju sudske mreže mora pratiti unapređenje mogućnosti koje pruža PRIS i potrebno je kontinuirano raditi na unapređenju ovog sistema“, istakao je Vujović.

Zamjenica predsjednice Vrhovnog suda Crne Gore, Stanka Vučinić, smatra da je prilikom izrade Izvještaja zanemaren broj predmeta koji sudije u Crnoj Gori imaju u radu.

„Ovih dana smo bili u Osnovnom sudu u Podgorici, u kojem sam čula frapantan podatak – da kolege u parničnom odjeljenju imaju oko 900 predmeta godišnje po sudiji. To je nešto što treba da se uzme u obzir prilikom izrade ove analize“, istakla je Vučinić.

Ona je kazala da se postavlja pitanje „zašto se građani toliko sude“, s obzirom da je, kako je navela, u Osnovnom sudu povećan broj parnih predmeta za deset odsto u odnosu na prethodnu godinu.

„Zašto se naši građani toliko sude? Da li postoji nešto što može da se promijeni mimo suda, i nezavisno od suda, a da imamo manje predmeta u sudovima“, upitala je Vučinić.

Izvršna direktorica Akcije za ljudska prava, Tea Gorjanc Prelević, podsjetila je da je ta organizacija u julu 2015. godine organizovala nacionalnu konferenciju o reformi pravosuđa na kojoj je predstavila Izvještaj koji su sačinili HRA i CeMI o primjeni Strategije reforme pravosuđa od 2007-2012. godine.

„Mislimo da je bilo neophodno da takav jedan Izvještaj država uradi, prije nego što je donijela novu Strategiju za 2014/2018.godinu, jer se često dešava da država nastavi da usvaja nove strategije bez temeljne analize onoga šta je postignuto prethodno ili onoga što nije postignuto“, istakla je Gorjanc Prelević.

Ona je navela da je u tom Izvještaju ukazano da nova Strategija reforme pravosuđa 2014/2018.godine sadrži četiri strateška cilja, kao prethodna, identičan veliki broj strateških smjernica.

„To upućuje da suštinski ciljevi reforme nisu ostvareni, pa da je bilo neophodno planirati njihovo ostvarivanje i u naredne četiri godine“, pojasnila je Gorjanc Prelević.

Ona je kazala da je u tom Izvještaju ukazano i da je Stretegijom planirana racionalizacija sudske i državno-tužilačke mreže, navodeći da je Vlada u tom cilju usvojila 2009, 2013 i 2015. godine analize za potrebe racionalizacije pravosudne mreže, ali da nikakvih rasprava nije bilo o tim dokumentima.

„Na taj način mislimo da je stručna javnost ostala bez mogućnosti da doprinese toj analizi i predloži rješenja za racionalizaciju“, navela je Gorjanc Prelević.

Predsjednik Osnovnog suda u Podgorici, Zoran Radović, ocijenio je da je izvještaj koji je pripremio CeMI objektivan.

„Racionalizacija sudske mreže ne smije biti sama po sebi cilj, treba se voditi ciljem da se poveća efikasnost ukupnog funkcionisanja pravosudnog sistema i ni u kom slučaju se ne smije ugroziti princip ostvarivanja prava na pristup pravdi“, rekao je Radović.